Khổ thì có gì đâu mà phải giác ngộ, có ai mà không biết khổ ? có ai chưa nếm nỗi khổ đói rét bệnh tật…mà phải trình bày? Nếu dễ dàng đơn giản quá thì Phật đã không đưa nó lên chủ đề đầu tiên khai thị khi Ngài quyết định chuyển pháp luân. Khổ là chủ đề lớn mở đầu trong 4 chân lý lớn – tứ diệu đế.
Cả một đời Phật thuyết pháp là để giúp người khác hết KHỔ.
Anh đang trên đỉnh cao quyền lực, anh đang mạnh khỏe, hăng hái, sung túc, hạnh phúc, sung sướng, kẻ hầu người hạ, lên xe xuống ngựa, tiền rừng bạc bể… và có người tuyên bố rằng đời là bể khổ, anh đang ở trong khổ, đang chịu khổ. Thật khó tin, khổ kiểu ấy ai cũng muốn ! Đó là sự phi lý, phi logic, sự xuyên tạc chăng, hay đó là sự tiêu cực, sự lệch lạc, bệnh hoạn tư tưởng chăng ?
Không, đã là chân lý thì nó luôn đúng ở mọi thời điểm, mọi không gian, thời gian, mọi đối tượng. Một vị Phật đã khai thị thì nó không bao giờ sai. Tại sao ? Vì tất cả hiện hữu đều đang nằm dưới ách thống trị của vô minh, vô thường, bất toại nguyện, tan rã, biến hoại, tùy thuộc, lệ thuộc, không thể làm chủ, sẽ ra đi khi đến thời điểm.
Khổ căn bản có 2: khổ thân, khổ tâm. Nếu chia làm 3 thì : khổ chống lên khổ (khổ khổ), hành khổ, hoại khổ. Nếu chia 8 thì: sinh, lão, bệnh, tử, ái biệt ly, oán tắng hội, cầu bất đắc, ngũ ấm xí thạnh khổ. Một vị thánh ni sau khi đắc A La Hán thốt lên: đời sống chỉ toàn có khổ được sinh & khổ diệt. Đã sinh ra đời thì chỉ có khổ, một vị thuần khổ như nước biển có thuần vị mặn.
Vậy cái sướng trốn đi đâu ? hay là cái sung sướng không có thật ? Và cả cái lạc nữa, bao nhiêu là thứ trên đời: xanh đỏ tìm vàng, thơm ngon bổ béo, chăn êm nệm ấm, bao nhiêu thứ hay ho ? chẳng lẽ nó không có thật ? Hay Đạo phật đã sinh ra một thứ quan niệm bi quan yếm thế, một màu đen tối, nhìn đâu cũng tiêu cực, tiều tụy, chết chóc, bệnh hoạn ?
Hoàn toàn không phải. Cái sướng đó là dự bị của cái khổ, là báo trước của cái khổ, là mặt kia của cái khổ. Phải biết rõ tướng trạng của vô lượng nỗi khổ trên đời, biết rõ căn nguyên của Khổ trong hiện hữu, và chứng được trạng thái hết khổ (Niết Bàn).
Một vị đang chủ tịch hôm nay, có thể bị kỷ luật mất hết danh dự địa vị, vợ con xa lánh, bè bạn coi thường, người đời quay lưng vào một thời điểm khác. Một tỉ phú nọ, chưa đến 2 năm, mất sạch tài sản, thân bị lao tù, tính mạng khó toàn, gia đình tan nát. Một nghệ sĩ kia, đột ngột ra đi khi tuổi đời còn rất trẻ, dang dỡ ước mơ, bao điều chưa nói hết, bao dự định tan vỡ.
Một tổng giám đốc, để lại thư tuyệt mệnh, nhảy lầu tự sát, đau đớn nhắn nhủ: các con và vợ hãy ở lại sống làm một người bình thường, sống cuộc đời bình thường.
Một bà mẹ chở con trên đường đi học về bị xe cán chết cả 2 mẹ con dưới trời mưa tầm tã. Một người cha chờ con trong vô vọng, con đã đi campuchia vĩnh viễn không về. Một người vợ chờ xác chồng nơi cửa biển động, một người em chờ thi hài của anh đã vượt biển bằng container….
Một người cha vì đóng tiền học cho con phải vào rừng bắt rắn bị rắn cắn chết. Một người cha chạy grab cướp của người khác, bị đánh đấm túi bụi đến ngất đi, chỉ vì ngày mai là hạn chót đóng tiền học cho con khỏi bị đuổi. Một người mẹ đơn thân phải biệt ly với con để đến xứ người kiếm sống. Một tên cướp phải đến ngày thi hành án đền tội.
Nước mắt lăn dài của chúng sinh trong luân hồi là vô cùng vô hạn. Nỗi khổ niềm đau của chúng sinh trong quá trình luân hồi vô lượng, liên miên, không dứt cho đến ngày giác ngộ & giải thoát.
Một anh thợ xây bị ngã gãy lưng, được đưa về quê trong ngôi nhà rách nát, bầy con thơ và vợ nheo nhóc không biết khi nào mới đủ ăn tạm sống lay lắt qua ngày. Người sốt rét co quắp dưới gầm cầu, kẻ tự sát trong biệt thự, người đào vàng bị sụp hầm, người mẹ trẻ bỏ con ở cổng chùa gạt nước mắt ra đi…
Đừng nói chi loài người, ngay đến chim chóc, thú rừng cũng khổ não vô lượng. Lừa ngựa luôn lao động vất vả, trâu bò cày bừa xong bị xẻ thịt. Chim chóc rạng đông đã tìm miếng ăn cho đến tối. Ta săn tìm mồi, và kẻ đi săn cũng đang rình săn tìm ta. Tất cả xoay vần khổ não trong đời sống.
Hãy tìm hiểu thật kỹ về Khổ đế & Tứ thánh đế để biết rằng: một vị Phật xuất hiện là ánh sáng hiếm hoi giữa đêm dài sanh tử, là ngọn hải đăng để bám víu và thoát ra sự hiểm nguy.
Khổ có nguyên nhân gần gũi và sâu xa của nó, vì có nguyên nhân nên có thể giải quyết được. Thiếu tiền khổ, thì chỉ cần có tiền sẽ bớt khổ. Ốm đau được thuốc sức khỏe phục hồi thì bớt khổ….Đó là giải quyết khổ theo kiểu vá víu, tạm bợ. Rốt ráo lại khác. Khổ có nguyên nhân từ Sinh ra đời. Có Sinh ra mới có già yếu, mới kiếm sống, lao động vất vả, lo toan đủ thứ. Có Sinh mới có già, có bệnh, có tai nạn tật ách, có tử vong, có chia li, có hơn oán, có sân hận, có vô lượng khổ đau. Sinh có nguyên nhân của nó, không tự nhiên mà ta sinh ra….Phật đã thuyết 12 nhân duyên, cô động lại thành chuỗi vòng tròn duyên khởi: thập nhị nhân duyên. Nhân sâu xa cuối cùng của toàn bộ hiện hữu là Vô Minh. Để hết khổ, vô minh cần giải quyết dần dần thông qua phát triển trí tuệ, tu tập tiến lên. Khổ nhỏ giải quyết kiểu nhỏ, lớn giải quyết kiểu lớn, rốt ráo có cách giải quyết rốt ráo. Tùy điều kiện và căn cơ từng người để đi lên. Không ai uống thuốc của ai được. Tùy bệnh trạng của mình mà tu tập giáo pháp tiến lên thoát khổ.